تحول در زنجیره تأمین شرق کشور با ایجاد مراکز لجستیک چندمنظوره در چابهار
مقدمه
چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران، در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین نقاط اتصال شرق کشور به شبکههای بینالمللی تجارت است.
این منطقه، به دلیل موقعیت استراتژیک خود، پتانسیل تبدیل شدن به هاب لجستیکی جنوب شرق ایران را دارد.
اما برای دستیابی به این هدف، صرفاً داشتن بندر کافی نیست؛ باید مراکزی ایجاد شوند که بتوانند حلقههای مختلف زنجیره تأمین — از انبارداری و بستهبندی گرفته تا ترخیص، توزیع و صادرات — را در یک نقطه متمرکز کنند.
این مقاله به بررسی نقش مراکز لجستیک چندمنظوره در توسعه حملونقل، کاهش هزینهها و ارتقای جایگاه اقتصادی چابهار میپردازد.
۱. مراکز لجستیک چندمنظوره چیستند؟
مرکز لجستیک چندمنظوره به مجموعهای از خدمات و زیرساختها اطلاق میشود که در یک نقطه جغرافیایی خاص گردهم آمدهاند تا تمام مراحل جابهجایی و مدیریت کالا را تسهیل کنند.
در چنین مراکزی، انبارداری، ترخیص گمرکی، بستهبندی، کنترل کیفی، بارگیری و حتی توزیع نهایی در کنار هم انجام میشود. این ساختار، زمان و هزینه حمل را کاهش داده و بهرهوری ناوگان را به شکل چشمگیری افزایش میدهد.
۲. چرا چابهار بهترین گزینه برای ایجاد مراکز لجستیک است؟
چابهار دروازه ورود ایران به اقیانوس هند و شاهراه اتصال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان است.
با وجود موقعیت بینظیر جغرافیایی، هنوز بخش بزرگی از پتانسیلهای این بندر در حوزه لجستیک بالفعل نشده است.
با ایجاد مراکز لجستیک چندمنظوره در نزدیکی اسکلههای شهید بهشتی و شهید کلانتری، میتوان حلقه بین حملونقل دریایی، ریلی و جادهای را به هم متصل کرد و به سمت یک سیستم حملونقل ترکیبی و کارآمد گام برداشت.
بهعنوان نمونه، شرکتهایی مانند سرحدبار چابهار میتوانند نقش محوری در هماهنگی بین بارگیری دریایی و تخلیه زمینی ایفا کنند و از اتلاف زمان و منابع جلوگیری نمایند.
۳. مزایای اقتصادی مراکز لجستیک برای صاحبان بار
صاحبان کالا در فرآیند حملونقل همواره با چالشهایی مانند تأخیر در ترخیص، هزینههای جانبی بالا، و ناهماهنگی بین مسیرهای مختلف روبهرو هستند.
مراکز لجستیک چندمنظوره، با متمرکز کردن خدمات، به صاحبان بار امکان میدهند که:
• کالاهای خود را سریعتر از بندر به انبار منتقل کنند؛
• هزینه حملونقل بین مسیرها را تا ۳۰٪ کاهش دهند؛
• از خدمات ارزشافزوده مانند بستهبندی صادراتی، ردیابی آنلاین و بیمه تخصصی بهرهمند شوند.
به بیان سادهتر، این مراکز پلی هستند میان بازدهی بالاتر و آرامش خاطر صاحبان کالا.
۴. نقش مراکز لجستیک در توسعه منطقهای و اشتغال
ایجاد مراکز لجستیکی در چابهار تنها یک پروژه اقتصادی نیست، بلکه موتور محرکی برای رشد اشتغال و رونق صنعتی منطقه نیز محسوب میشود.
از کارگران بندری و رانندگان گرفته تا کارشناسان گمرک، برنامهریزان حملونقل و متخصصان فناوری اطلاعات، همگی میتوانند از این تحول بهرهمند شوند.
سرمایهگذاری در چنین پروژههایی، ضمن کاهش مهاجرت نیروی کار بومی، زمینهساز شکلگیری اکوسیستم لجستیک هوشمند شرق کشور خواهد بود.
۵. گامهای عملی برای تحقق این چشمانداز
برای ایجاد مراکز لجستیک چندمنظوره در چابهار، چند اقدام کلیدی ضروری است:
۱٫ ایجاد مشارکت میان دولت و بخش خصوصی برای تأمین سرمایه و مدیریت.
۲٫ بهکارگیری فناوریهای نو مانند سامانههای مدیریت هوشمند بار (TMS) و ردیابی لحظهای (IoT).
۳٫ آموزش نیروی انسانی محلی برای بهرهبرداری از تجهیزات و نرمافزارهای لجستیکی.
۴٫ هماهنگی بین دستگاههای گمرکی، بندری و حملونقل جادهای جهت کاهش بروکراسی و افزایش سرعت ترخیص.
در این میان، شرکتهایی همچون سرحدبار چابهار میتوانند پیشرو در اجرای مدلهای نوین مدیریت بار و انتقال تجربیات عملی در زمینه حملونقل ترکیبی باشند.
جمعبندی
چابهار در حال گذار از یک بندر تجاری ساده به یک مرکز لجستیکی بینالمللی است.
تحقق این تحول، مستلزم ایجاد زیرساختهای چندمنظورهای است که بتواند کل زنجیره تأمین را در یک ساختار یکپارچه مدیریت کند.
مراکز لجستیک چندمنظوره نه تنها به توسعه تجارت خارجی و افزایش صادرات کمک میکنند، بلکه باعث افزایش امنیت، سرعت و کارایی حملونقل داخلی نیز خواهند شد.
با اجرای درست این رویکرد، چابهار میتواند به «قلب تپندهی لجستیک ایران» و الگویی برای سایر بنادر کشور تبدیل شود — جایی که شرکتهایی مانند سرحدبار، مسیر آینده حملونقل را هوشمندانهتر و پویاتر میسازند.
