تجارت کانتینری معکوس؛
چگونه بازگشت محمولهها به اسکله میتواند منبع درآمد و بهرهوری شود
مقدمه
در دنیای حملونقل دریایی و زمینی، همیشه تمرکز اصلی بر مسیر رفت محمولهها بوده است؛ اما بخش مهم و کمتر توجهشدهای به نام بازگشت کانتینرها و مسیر برگشتی وجود دارد که در بسیاری از بنادر جهان به یکی از منابع درآمدی پایدار تبدیل شده است.
بندر چابهار به عنوان یکی از نقاط استراتژیک حملونقل در جنوب شرق ایران، میتواند از ظرفیت «تجارت کانتینری معکوس» بهره ببرد تا نهتنها از هزینههای خالی برگشت کانتینرها جلوگیری کند، بلکه مسیرهای اقتصادی جدیدی را نیز فعال سازد
بازگشت کانتینر؛ فرصت پنهان در دل مسیرهای خالی
در حال حاضر، بخش زیادی از کانتینرهایی که از چابهار به مقاصد داخلی یا خارجی حمل میشوند، بدون بار به اسکله بازمیگردند.
این مسیر خالی باعث افزایش هزینههای سوخت، استهلاک ناوگان و کاهش بهرهوری میشود. اما اگر این مسیر برگشتی با برنامهریزی هوشمند و تحلیل تقاضا، برای انتقال کالاهای کوچکتر، ضایعات صنعتی یا حتی صادرات مجدد کالاهای فرآوریشده مورد استفاده قرار گیرد، درآمد قابلتوجهی ایجاد خواهد شد.
بهعنوان مثال، بسیاری از کارخانهها و شرکتهای تولیدی در شرق کشور برای ارسال کالا به بنادر هزینههای جداگانهای پرداخت میکنند؛ در حالی که میتوان با هماهنگی با مسیر بازگشتی کانتینرها، این هزینه را تا ۴۰٪ کاهش داد.
نقش فناوری در مدیریت مسیر برگشتی
در عصر دیجیتال، سیستمهای هوشمند ردیابی و مدیریت ناوگان (Fleet Management Systems) این امکان را میدهند که موقعیت و ظرفیت هر کانتینر بهصورت لحظهای مشخص باشد.
نرمافزارهای تحلیلی میتوانند با اتصال صاحبان کالا و رانندگان یا اپراتورهای بندری، مسیرهای برگشتی را بهینه کرده و برنامهریزی بارگیری معکوس را انجام دهند.
سرحد بار چابهار با استفاده از این فناوریها میتواند به هاب تبادل اطلاعات لجستیکی جنوب شرق کشور تبدیل شود و به جای بازگشت کانتینر خالی، از هر مسیر برگشتی برای انتقال بارهای داخلی یا صادراتی استفاده کند.
مدلهای اقتصادی در تجارت معکوس
مدلهای مختلفی برای استفاده اقتصادی از مسیرهای برگشتی وجود دارد:
۱٫ مدل اشتراکی (Shared Container): چند صاحب کالا از یک کانتینر در مسیر برگشت استفاده میکنند.
۲٫ مدل حمل دوطرفه (Two-Way Logistics): هماهنگی با صنایع محلی برای بارگیری کالای تولیدی آنها در مسیر بازگشت.
۳٫ مدل صادرات مجدد (Re-export): کالاهایی که پس از پردازش جزئی در بنادر یا مناطق آزاد آماده صادرات مجدد میشوند.
در بندر چابهار، این سه مدل میتواند بهویژه در تعامل با صنایع غذایی، پتروشیمی و مصالح ساختمانی نقش مهمی در رشد اقتصادی ایفا کند.
چالشها و راهکارهای اجرایی
البته پیادهسازی سیستم تجارت کانتینری معکوس بدون چالش نیست.
از جمله مشکلات موجود میتوان به نبود زیرساخت نرمافزاری، ضعف در هماهنگی بین شرکتهای حملونقل و نبود مشوقهای مالی اشاره کرد.
راهکارهای پیشنهادی شامل:
• ایجاد سامانه جامع مدیریت مسیر برگشتی در چابهار
• ارائه تخفیف در هزینههای بندری برای مسیرهای برگشتی فعال
• اتصال شبکه ریلی چابهار به مناطق صنعتی شرق ایران برای انتقال بار دوم
جمعبندی
تجارت کانتینری معکوس، یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاهش هزینههای حملونقل و افزایش بهرهوری در بنادر کشور بهویژه بندر چابهار است.
سرحد بار چابهار با استفاده از فناوریهای هوشمند، مدلهای اقتصادی جدید و همکاری با صاحبان کالا میتواند مسیرهای خالی را به فرصتهای طلایی درآمد تبدیل کند
این تحول نهتنها باعث رشد اقتصادی منطقه خواهد شد، بلکه به تحقق اهداف ملی در زمینه توسعه پایدار و اقتصاد دریا محور نیز کمک میکند.
