مدیریت ظرفیت بازگشتی؛ راهکارهایی برای استفاده بهینه از مسیرهای برگشت کامیونها و کاهش هزینه خالیرفت خودرو
مقدمه
در دنیای امروز حملونقل، بزرگترین چالش برای شرکتهای ترابری جادهای، بازگشت خالی کامیونها پس از تحویل بار است.
این پدیده که در اصطلاح «خالیرفت» نامیده میشود، علاوه بر افزایش هزینههای سوخت و استهلاک خودرو، منجر به کاهش بهرهوری، آسیب به محیطزیست و اتلاف منابع انسانی میگردد.
در شهر بندری چابهار که بهعنوان یکی از شاهراههای اصلی تجارت ایران با جنوب و شرق آسیا شناخته میشود، مدیریت مسیرهای بازگشتی کامیونها اهمیتی دوچندان دارد.
این مقاله به بررسی روشهای نوین مدیریت ظرفیت بازگشتی و تأثیر آن در بهینهسازی عملکرد شرکتهای حملونقل مانند سرحدبار میپردازد.
۱. چالش اصلی: بازگشت خالی در مسیرهای بینالمللی
بسیاری از کامیونهایی که از بنادر جنوبی ایران به شهرهای مرکزی یا مرزی کالا حمل میکنند، در مسیر بازگشت بدون بار حرکت میکنند.
این موضوع به دلیل نبود هماهنگی میان صاحبان بار، شرکتهای حملونقل و رانندگان است.
طبق برآوردها، بین ۳۰ تا ۴۰ درصد ناوگان باری کشور در مسیر برگشت، ظرفیت خالی دارد. این رقم به معنای از دست رفتن میلیاردها تومان در سال است.
۲. راهکار اول: ایجاد پلتفرم هوشمند رزرو بار برگشتی
یکی از مؤثرترین راهکارها، راهاندازی سامانههای هوشمند تطبیق بار و مسیر است. چنین سیستمهایی با تحلیل دادههای مسیر، زمان تخلیه، و مقصد راننده، میتوانند در لحظه باری مناسب برای مسیر بازگشتی پیشنهاد دهند.
شرکت سرحدبار میتواند با توسعه اپلیکیشنی مبتنی بر هوش مصنوعی، ارتباط مستقیم بین صاحبان بار و رانندگان را برقرار کند و ظرفیت خالی را به فرصت درآمد تبدیل نماید.
۳. راهکار دوم: همکاری بینشرکتی برای اشتراک مسیر
در مناطق بندری مانند چابهار، اغلب چندین شرکت کوچک حملونقل فعالیت میکنند. ایجاد کنسرسیومهای همکاری میان شرکتها باعث میشود بارهای برگشتی میان چند شرکت بهصورت مشترک مدیریت شود.
این اقدام ضمن کاهش هزینهها، باعث بهبود رقابتپذیری شرکتهای ایرانی در بازار ترانزیت منطقهای خواهد شد.
۴. راهکار سوم: تشویق رانندگان از طریق سیستم پاداش
رانندگان نقش کلیدی در یافتن بار بازگشتی دارند. طراحی یک سیستم امتیاز و پاداش برای رانندگانی که در مسیر بازگشت بار رزرو میکنند، موجب افزایش انگیزه، بهبود ارتباط با صاحبان کالا و کاهش نرخ خالیرفت خواهد شد.
۵. مزایای اقتصادی و زیستمحیطی
با کاهش تردد خالی کامیونها، میزان مصرف سوخت و آلایندگی نیز بهطور چشمگیری کاهش مییابد. این امر همسو با اهداف حملونقل سبز و سیاستهای ملی توسعه پایدار است.
همچنین، استفاده بهتر از مسیرهای بازگشتی موجب افزایش سودآوری و کاهش قیمت تمامشده خدمات حملونقل میشود که در نهایت به نفع تولیدکننده و مصرفکننده خواهد بود.
جمعبندی
مدیریت ظرفیت بازگشتی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقای شرکتهای حملونقل در اقتصاد رقابتی امروز است.
سرحدبار چابهار با بهرهگیری از فناوریهای نوین، تحلیل دادهها و همکاری بینشرکتی، میتواند الگوی جدیدی در مدیریت ناوگان ایجاد کند و چابهار را به یکی از کارآمدترین قطبهای لجستیکی کشور تبدیل سازد.
در مسیر توسعه لجستیک هوشمند، هیچ کامیونی نباید خالی بازگردد — زیرا هر مسیر خالی، فرصتی از دسترفته برای رشد اقتصاد ملی است.
