در دنیای مدرن حملونقل، دیگر زمان آن گذشته که کالا فقط با یک روش جابهجا شود.
امروز مفهومی به نام حملونقل چندوجهی (Multimodal Transport)، بهعنوان راهحلی کارآمد برای افزایش سرعت، کاهش هزینه و ارتقای امنیت بار مطرح شده است.
در ایران نیز، بندر چابهار بهدلیل موقعیت استراتژیک خود در جنوب شرق کشور، میتواند نقطهی آغاز یک شبکهی بزرگ حملونقل چندوجهی باشد که بارها را از اقیانوس هند تا مرزهای شمالی کشور منتقل میکند.
حملونقل چندوجهی چیست؟
حملونقل چندوجهی به معنای استفاده ترکیبی از چند روش مختلف جابهجایی — مانند جاده، ریل و دریا — در یک زنجیرهی واحد و هماهنگ است.
بهعنوان مثال، کالا میتواند از هند با کشتی به بندر چابهار برسد، سپس با قطار تا مشهد منتقل شود و در نهایت با کامیون به مقصدی در آسیای میانه برسد. در تمام این مسیر، فقط یک بارنامه واحد صادر میشود و تمام فرآیند توسط یک شرکت مدیریت میشود.
این روش، نهتنها سرعت ترانزیت را افزایش میدهد، بلکه هزینهها و ریسکهای حملونقل را نیز کاهش میدهد.
چرا چابهار محور توسعهی حملونقل چندوجهی است؟
چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است و بهصورت مستقیم به آبهای آزاد جهان متصل میشود. این بندر میتواند بهعنوان ورودی اصلی کالاهای وارداتی از شرق و جنوب آسیا عمل کند.
اما آنچه چابهار را متمایز میکند، دسترسی بالقوه به خطوط ریلی و جادهای شمال کشور است. پروژههای اتصال ریلی چابهار–زاهدان–مشهد و چابهار–سرخس، زمینه را برای شکلگیری یک کریدور چندوجهی واقعی فراهم میکنند.
این کریدور، بخشی از مسیر بینالمللی شمال–جنوب خواهد بود که هند را به روسیه و اروپا متصل میکند — و در این میان، ایران و بهویژه بندر چابهار نقش محوری خواهند داشت.
مزایای حملونقل چندوجهی برای شرکتهای ایرانی
۱. کاهش زمان تحویل:
در مدل چندوجهی، بار بدون توقف طولانی بین روشهای حمل جابهجا میشود. این یعنی تحویل سریعتر و بهرهوری بیشتر.
۲. صرفهجویی اقتصادی:
ترکیب ریل و دریا معمولاً ارزانتر از حمل صرفاً جادهای است. این کاهش هزینه در صادرات و ترانزیت نقش بسزایی دارد.
۳. کاهش فشار بر جادهها:
با انتقال بخشی از بارها به ریل، ترافیک جادهای و استهلاک وسایل نقلیه کاهش مییابد.
۴. کاهش آلایندگی:
استفاده از حملونقل ترکیبی، بهویژه ریل، انتشار گازهای گلخانهای را کاهش میدهد و به توسعهی پایدار کمک میکند.
۵. یکپارچگی مدیریتی:
در سیستم چندوجهی، فقط یک قرارداد، یک بارنامه و یک سیستم پیگیری وجود دارد. این موضوع پیچیدگیهای بوروکراتیک را از بین میبرد.
چالشهای اجرای حملونقل چندوجهی در ایران
با وجود مزایای فراوان، تحقق کامل این سیستم در کشور نیازمند سرمایهگذاری در زیرساختها و هماهنگی بین دستگاهها است.
مهمترین چالشها عبارتاند از:
• نبود اتصال کامل ریلی بین چابهار و شبکهی سراسری کشور؛
• کمبود پایانههای لجستیکی مجهز به باراندازهای ترکیبی (ریل–جاده–دریا)؛
• پیچیدگی در صدور مجوزها و بارنامههای یکپارچه؛
• و نبود بستر دیجیتال هماهنگ برای ردیابی بار در مسیرهای ترکیبی.
با این حال، روند توسعهی بندر چابهار و پروژههای جدید زیرساختی، نویدبخش آیندهای روشن در این حوزه است.
نقش شرکتهای لجستیکی مانند سرحد بار چابهار
شرکت سرحد بار چابهار میتواند با ایجاد همکاری میان بخشهای مختلف حملونقل — از کامیونداران تا خطوط کشتیرانی و شرکتهای ریلی — نقش پل ارتباطی این زنجیرهی چندوجهی را ایفا کند.
این شرکتها با طراحی مسیرهای هوشمند، زمان توقف بار را کاهش میدهند، سوخت مصرفی را بهینه میکنند و با استفاده از فناوریهای رهگیری، شفافیت کامل در مسیر بار را فراهم میسازند.
علاوه بر این، استقرار دفاتر لجستیکی در چابهار، زاهدان و مشهد میتواند زیرساخت مدیریتی لازم برای هماهنگی مسیرهای چندوجهی را فراهم کند.
آیندهی حملونقل از چابهار تا شمال
با تکمیل مسیر ریلی چابهار–سرخس، ایران به حلقهی حیاتی میان شرق و شمال جهان تبدیل میشود.
این مسیر نهتنها برای ترانزیت بینالمللی اهمیت دارد، بلکه میتواند اقتصاد شرق کشور را نیز متحول کند.
استانهای سیستانوبلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی با بهرهگیری از این شبکه، به مراکز تولید و صادرات تبدیل خواهند شد.
در این مسیر، شرکتهایی مانند سرحد بار چابهار نقش اجرایی کلیدی خواهند داشت
زیرا آنها میتوانند با ادغام عملیات جادهای، دریایی و ریلی، سیستم حملونقل ایران را از حالت سنتی به مدرنترین استانداردهای جهانی برسانند.
جمعبندی
حملونقل چندوجهی دیگر انتخاب نیست، بلکه ضرورتی برای بقا در بازار جهانی حملونقل و صادرات است.
چابهار با موقعیت بینظیرش دروازه ورود ایران به تجارت بینالمللی است، و شرکتهایی مانند سرحد بار میتوانند موتور محرک این تحول باشند.
ترکیب هوشمند دریا، ریل و جاده — با مدیریت دیجیتال و استانداردهای جهانی — آیندهای میسازد که در آن بارها سریعتر، ارزانتر و ایمنتر از همیشه جابهجا میشوند.
و این آینده از جایی آغاز میشود که زمین به اقیانوس میرسد: چابهار.
