در جهانی که بازار مواد غذایی هر روز رقابتیتر میشود، کیفیت محصول در لحظه تحویل تعیینکننده موفقیت یا شکست صادرات است.
در این میان، چیزی که بیش از هر عامل دیگری اهمیت دارد، حفظ دمای مناسب در تمام مراحل جابهجایی است؛ یعنی چیزی که از آن با نام زنجیره سرد (Cold Chain) یاد میشود.
در ایران، بهویژه در مناطق جنوبی مانند چابهار، این موضوع اهمیت دوچندانی دارد، زیرا شرایط آبوهوایی گرم و مسیرهای طولانی میتوانند کیفیت محصولات فاسدشدنی را بهشدت کاهش دهند.
زنجیره سرد چیست؟
زنجیره سرد به مجموعهای از تجهیزات، فرآیندها و زیرساختها گفته میشود که از لحظه تولید تا تحویل نهایی، دمای مطلوب محصول را ثابت نگه میدارند.
این سیستم در صنایع غذایی، دارویی و کشاورزی نقشی حیاتی دارد.
برای مثال، میگوهای صیدشده در چابهار باید در دمای زیر صفر درجه تا زمان رسیدن به مقصد صادراتی (مانند دبی، هند یا چین) حفظ شوند.
اگر در طول مسیر فقط چند ساعت دما از محدوده استاندارد خارج شود، محصول فاسد و غیرقابلصادرات خواهد شد.
چالشهای اصلی زنجیره سرد در ایران
۱. کمبود زیرساختهای استاندارد:
بسیاری از کامیونها هنوز فاقد سیستمهای دقیق کنترل دما و رطوبت هستند. این موضوع باعث میشود کیفیت محصول در مسیرهای طولانی افت کند.
۲. نبود نظارت هوشمند:
در بسیاری از محمولهها، نظارت دمایی فقط در مبدا و مقصد انجام میشود، نه در کل مسیر. در نتیجه اگر در میانه راه اختلالی رخ دهد، هیچ هشدار فوری ثبت نمیشود.
۳. هزینههای بالای تجهیزات:
کامیونهای یخچالدار و سیستمهای کنترل دیجیتال دما هزینه زیادی دارند، بهویژه برای شرکتهای کوچک حملونقل.
۴. چالش انرژی و سوخت:
حفظ دمای پایین در مسیرهای طولانی نیازمند مصرف سوخت بالا و نگهداری دقیق تجهیزات برودتی است. این عامل بهویژه در مسیرهای مرزی ایران اهمیت زیادی دارد.
فرصتهای بزرگ برای شرکتهای حملونقل ایرانی
با وجود این چالشها، بازار صادرات مواد غذایی ایران بهسرعت در حال رشد است و شرکتهایی که بتوانند زنجیره سرد کارآمدی ایجاد کنند، مزیت رقابتی چشمگیری خواهند داشت.
در این میان، سرحد بار چابهار میتواند بهدلیل موقعیت استراتژیک خود در جنوب شرق کشور، به هاب صادراتی محصولات دریایی و کشاورزی جنوب ایران تبدیل شود.
چابهار نزدیکترین مسیر زمینی و دریایی برای صادرات به کشورهای حاشیه اقیانوس هند است.
اگر زنجیره سرد در این منطقه بهصورت هوشمند و متمرکز توسعه یابد، ایران میتواند بخش بزرگی از بازار مواد غذایی تازه را در منطقه در اختیار بگیرد.
فناوری در خدمت زنجیره سرد
در سالهای اخیر، فناوریهایی مانند حسگرهای اینترنت اشیا (IoT) و سیستمهای مانیتورینگ لحظهای دما، انقلابی در مدیریت زنجیره سرد ایجاد کردهاند.
با این فناوریها، راننده یا کارفرما میتواند در هر لحظه از طریق اپلیکیشن، دمای دقیق داخل کانتینر را ببیند و در صورت بروز مشکل، هشدار دریافت کند.
بهعنوان نمونه، اگر در مسیر چابهار–تهران دمای محفظهی حمل میگو از ۰ به ۴ درجه برسد، سیستم هشداردهنده میتواند بلافاصله راننده را مطلع کند تا از فاسد شدن محصول جلوگیری شود.
در کنار این فناوری، استفاده از دادههای تحلیلی و هوش مصنوعی نیز به بهینهسازی مصرف انرژی و انتخاب مسیرهای سردتر کمک میکند.
نقش سرحد بار در ارتقای استانداردهای زنجیره سرد
شرکتهایی مانند سرحد بار چابهار با بهرهگیری از ناوگان یخچالدار و سیستمهای کنترل هوشمند دما، در حال تبدیلشدن به پیشگامان حملونقل سرد در ایران هستند.
این شرکتها نهتنها تجهیزات فنی موردنیاز را فراهم میکنند، بلکه با آموزش رانندگان، استاندارد نگهداری و حمل محصولات حساس را نیز ارتقا میدهند.
بهعلاوه، همکاری با تولیدکنندگان محلی و سردخانههای منطقه، میتواند حلقهی اتصال کامل زنجیره سرد از مبدا تا بندر چابهار را ایجاد کند — موضوعی که در نهایت باعث افزایش اعتماد خریداران خارجی و رشد صادرات کشور میشود.
جمعبندی
در دنیای امروز، صادرات موفق مواد غذایی بدون زنجیره سرد کارآمد تقریباً غیرممکن است.
حفظ دمای مناسب، کاهش ضایعات، افزایش کیفیت و اطمینان مشتری، چهار ستون اصلی این سیستم هستند.
اگر شرکتهای ایرانی — بهویژه در مناطق استراتژیک مانند چابهار — به سمت توسعه هوشمند زنجیره سرد حرکت کنند، میتوانند جایگاه کشور را در بازار جهانی صادرات مواد غذایی تازه و دریایی به شکل چشمگیری ارتقا دهند.
سرحد بار چابهار با سرمایهگذاری در فناوری، آموزش و زیرساختهای حملونقل سرد، میتواند نقش محوری در این تحول ایفا کند؛ تحولی که آینده صادرات ایران را روشنتر از همیشه میسازد.
